Sommige dingen over muziek zijn bekend. Het vangt onze aandacht, is opbeurend, maakt emoties los, verandert en reguleert onze stemming, vergroot de opwinding en moedigt ritmische beweging aan. Het leidt ons ook af van pijn en vermoeidheid die we tijdens het sporten ervaren.
Het is dus geen verrassing dat bij het sporten op muziek zowel de hersenen als het lichaam betrokken zijn en elkaar beïnvloeden.
Professor Costas Karageorghis van de Brunel University London, een vooraanstaande expert in het samenspel tussen muziek en sporten en auteur van Applying Music in Exercise and Sport, heeft het gebruik van muziek tijdens het sporten beschreven als “een soort legale prestatiebevorderende doping”.
Een van de ongebruikelijke dingen die wij mensen doen is dat we onbewust, instinctief of de beat van het ritme waar we naar luisteren bewegen. Veel studies hebben aangetoond dat een bepaald ritme mensen sneller kan laten lopen, rennen, zwemmen, trappen of peddelen.
Muziek kan ons sneller en harder laten sporten, maar ook sporten gemakkelijker laten voelen.
Ethiopische atleet Haile Gebreselassie schreef het verbreken van het indoor record op de 2000 meter in 1998 toe aan het synchroniseren van zijn passen op de beat van het nummer Scatman uit 1995, van Scatman John. “I’m a Scatman! Dum dum en dan ken je de timing en verandert tegelijkertijd meteen je stijl,” vertelde Gebreselassie aan CNN. Probeer het gewoon eens. Het is zeker besmettelijk.
Het lijkt erop dat muziek ons sneller en harder kan laten werken, maar het sporten ook gemakkelijke laat voelen. In een van de verschillende studies op dit gebied vonden Karageorghis en zijn team dat deelnemers die op muziek trapten die was afgestemd op het tempo van hun pedaalritme minder energie gebruikten dan wanneer de muziek langzamer was.
Deze interactie tussen muziek en sporten is een ontluikend onderzoeksonderwerp, deels opgewerkt door nieuwe technologieën die ons in staat stellen overal en altijd naar muziek te luisteren. De betrokken mechanismes worden echter nog niet goed begrepen.
Wat gebeurt er in onze hersenen wanneer we op muziek sporten?
Wetenschappers weten al lang dat er directe verbindingen bestaan tussen de auditieve neuronen en de motorische neuronen in de hersenen; zelfs als iemand helemaal stil zit, verhoogt het luisteren naar muziek waar deze persoon van houdt de activiteit in verschillende delen van de hersenen die belangrijk zijn voor het coördineren van bewegingen. Sommige onderzoekers stellen dat het instinct van mensen om op muziek te bewegen toe te schrijven is aan dit “neurale overspraak”.
Dr. Marcelo Bigliassi van de University of São Paulo in Brazilië heeft de afgelopen tien jaar de neurale netwerken die geactiveerd worden in respons op sporten en muziek bestudeerd, om een beter begrip te krijgen van hoe muziek het psychologische, fysiologische en psycho-fysiologische gedrag beïnvloedt.
“Over het algemeen tonen mijn studies aan dat auditieve en audiovisuele prikkels de potentie hebben om het gebruik van dissociatieve gedachten zoals dagdromen te vergroten, een positievere affectieve staat teweeg te brengen, symptomen van vermoeidheid te verbeteren, en de sportprestaties te verbeteren”, zegt hij. “En de onderliggende mechanismes aan deze sterke effecten lijken een verband te hebben met de herinrichting van de elektrische frequentie van de hersenen.”
Hij vond bijvoorbeeld dat theta golven – de lage-frequentie golven in de hersenen, vaak geassocieerd met slaap, die overeenkomen met gevoelens van diepe ontspanning – toenemen in respons op inspanning, maar in de hersenen afnemen in respons op muziek. “Zintuiglijke prikkels hebben daardoor mogelijk de potentie om de nadelige effecten van vermoeidheid deels tegen te gaan en de uitvoering van bewegingen te faciliteren.”
Dit lijkt met name het geval te zijn in uitdagende situaties, zoals de eerste trainingssessies, of met klinische populaties zoals patiënten met obesitas en/of diabetes.
Nieuwe sporters lijken een sterkere respons te hebben op muziek dan ervaren trainers.
In een recente studie gebruikte hij functionele kernspintomografie (fMRI) om de regionen van de hersenen te onderzoeken die geactiveerd worden wanneer deelnemers met muziek sporten. Hij vond dat de combinatie van muziek en sporten voor meer activatie in de linker gyrus frontalis inferior zorgde, een onderdeel van de hersenen die direct aan het verwerken van gevoelens van vermoeidheid gerelateerd lijken te zijn. “Een toegenomen activatie in dit gebied lijkt daardoor negatieve gevoelens in het lichaam tijdens het sporten te verlichten.”
Hij zegt dat muziek ook de neurale outputs kan verminderen die van de hersenen naar de werkende spieren worden gestuurd, waarmee de negatieve signalen van het lichaam worden geblokkeerd en daardoor ons bewustzijn niet bereiken.
Het is echter belangrijk om te begrijpen dat de psycho-fysieke effecten van muziek van verschillende factoren afhangen. Nieuwkomers lijken mogelijk sterker op muziek te reageren dan ervaren trainers. Het hangt mogelijk deels af van iemands persoonlijkheid – sommige onderzoekers stellen dat extraverte personen (mensen die doorgaans naar externe bronnen van stimulatie zoeken) sterker op muziek reageren dan introverte personen.
Sommige onderzoekers stellen dat extraverte personen (mensen die doorgaans naar externe bronnen van stimulatie zoeken) sterker op muziek reageren dan introverte personen.
“Het gebruik van muziek hangt van verschillende factoren af, zoals de aandachtsstijl van de deelnemers, de intensiteit van het sporten, de complexiteit, de modus, etc.” zegt Bigliassi. Wat voor bijvoorbeeld een spinning les werkt, is waarschijnlijk niet effectief voor iets dat veel concentratie vereist (zoals het putten van een golfbal), waarbij auditieve afleiding de prestaties eerder belemmeren dan bevorderen.
Alles draait om de context. Sommige activiteiten zijn ideaal om door muziek te worden begeleid, vooral als ze herhalend en belastend zijn, zoals warming ups, gewichttraining en circuit training, stretches en ga zo maar door. Wat je ook doet, het is het beste om het tempo en ritme af te stemmen op de activiteit, zegt professor Peter Terry van de University of Queensland, in zijn paper Psychophysical Effects of Music in Sport and Exercise.
“Als het doel van een warming up bijvoorbeeld het verhogen van de hartslag naar 110 slagen per minuut is, kies dan voor muziek met een tempo tussen de 100 en 120 bpm, of nog beter, nummers waarin het tempo geleidelijk wordt verhoogt van een rustende hartslag (rond de 70 bpm) tot 120 bpm.”
Op een intuïtief niveau weten we dat muziek motiverend en ondersteunend is, maar als sportschoolbeheerders, trainers, sporters of iedereen dit fit wil worden/blijven van de psycho-fysieke voordelen van muziek gebruik wil maken, zullen ze zich ervan bewust moeten zijn dat er niet één afspeellijst is die bij alles en iedereen past. Motiverende muziek voor de ene is herrie voor de andere. Het is persoonlijk, maar als het op de juiste plek en op het juiste moment wordt gebruikt wordt het steeds duidelijker dat muziek als motiverende tool en als ondersteuning voor je uithoudingsvermogen daadwerkelijk werkt.
Schrijf je in voor Fit Planet voor meer van het nieuwste geteste onderzoeksnieuws op het gebied van gezondheid en fitness en ontvang inzichten en advies in je mailbox.